Zapraszam do lektury drugiej części artykułu poświęconego seplenieniu międzyzębowemu. Zgodnie z zapowiedzią zajmiemy się w niej diagnostyką różnicową oraz terapią tej wady.

Zapraszam Państwa do lektury.

DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA

Ze względu na interdyscyplinarny charakter wady i stwierdzone u Adasia zaburzenia konieczne było przeprowadzenie dodatkowych konsultacji. Przerost migdałków podniebiennych konsultowano         w poradni laryngologicznej, natomiast z uwagi na ankyloglosję zalecono konsultację chirurgiczną – konieczne okazało się wykonanie zabiegu frenotomii (podcięcia wędzidełka języka), natomiast laryngolog zalecił leczenie zachowawcze.

TERAPIA

Uzyskane wyniki i posiadane informacje pozwoliły wyznaczyć kierunek terapii logopedycznej dziecka. Rodzice zostali poinformowani o wynikach i zaproszeni do współpracy.

Zasadniczymi elementami postepowania były:

1. Ćwiczenia wzmacniające i pionizujące język dla uzyskania właściwej pozycji wertykalno – horyzontalnej.
2. Masaż logopedyczny.
3. Ćwiczenia oddechowe – nauka oddychania przez nos, z zamkniętymi ustami.
4. Ćwiczenia warg.
5. Ćwiczenia połykania śliny i płynów.
6. Wywoływanie głosek szumiących przy których łatwiej utrzymać język za zębami.
7. Wywołanie prawidłowo brzmiących głosek syczących.

WYNIKI TERAPII

Terapia prowadzona jest od 15 miesięcy 1 raz w tygodniu w przedszkolu oraz systematycznie utrwalana w domu przez Rodziców (głownie Matkę). Wykonana na początku frenotomia, umożliwiła uzyskanie pionizacji języka oraz utrwalenie prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, natomiast zmniejszenie przerostu migdałków podniebiennych ułatwiło przywrócenia naturalnego toru oddechowego. W chwili obecnej Adaś prawidłowo realizuje głoski szeregu szumiącego (sz, ż, cz, dż), natomiast głoski dentalizowane szeregu syczącego oraz t, d, n wymagają dalszej terapii. Dotychczasowe efekty oceniono jako dobre. Współpraca z Rodzicami układa się zadowalająco.

DYSKUSJA

Seplenienie międzyzębowe to artykułowanie głosek z językiem wsuniętym między zęby. Podczas takiej artykulacji żuchwa jest opuszczona, co powoduje brak dentalizacji, czyli zbliżenia dolnych i górnych zębów. Stąd obecność języka miedzy zębami. Towarzyszy temu osłabienie mięśni żuchwy, warg i języka. Wada ta powoduje zniekształcenia artykulacyjne, przez co mowa jest niezrozumiała dla otoczenia oraz nieestetyczna.

Seplenienie międzyzębowe występuje w dwóch formach:

1. interdentalis (seplenienie międzyzębowe – opisanej wyżej),
2. interlabialis (seplenienie międzywargowe) – gdy język wsuwa się między wargi; powstaje wtedy dźwięk między s i f .

Czasem spotyka się seplenienie międzyzębowe boczne, charakteryzuje się tym, że brzeg języka jednostronnie wysuwa się pomiędzy zęby trzonowe. Jest to boczna prawo- lub lewostronna wymowa głosek dentalizowanych.

Wada dotyczy trzech szeregów: ciszącego, syczącego i szumiącego. Może obejmować jeden lub wszystkie szeregi. Często pojawia się przy artykulacji innych głosek zębowych takich jak: t, d, n oraz l.[1]

Przyczyny:

1. Nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka, co niesie za sobą nieprawidłowe połykanie tj. połykanie typu niemowlęcego (podczas przełykania dziecko wsuwa płasko leżący język miedzy zęby). Język w spoczynku jest płasko ułożony na dnie jamy ustnej.
2. Parafunkcje – długi czas używania smoczka, ssanie palca, pieluszki lub innego przedmiotu, obgryzanie paznokci – język jest na dole jamy ustnej, występuje nieprawidłowa, wyłącznie pozioma praca języka.
3. Przewlekłe przeziębienia, przerośnięte migdałki – buzia wtedy jest cały czas otwarta, utrudnione oddychanie nosem, żuchwa obniżona, język leży na dnie jamy ustnej, policzki wiotkie, powstaje wada zgryzu, wysklepia się podniebienie twarde (tzw. gotyckie) skutkujące zwężeniem szczęki.
4. Niska praca artykulatorów, szczególnie języka oraz warg, które nie są w stanie wykonać ruchów potrzebnych do wymówienia trudnych głosek.
5. Skrócone wędzidełko podjęzykowe, co powoduje ograniczone ruchy języka, sciąganie języka w przód.
6. Zbyt długie karmienie z butelki – brak pionizacji języka oraz utrwalenie niefizjologicznego toru oddechowego przez usta.
7. Wady zgryzu i uzębienia – zgryz otwarty, przodozgryz, tyłozgryz, brak górnych zębów, wymiana uzębienia. Wady te powodują brak dentalizacji, brak oparcia dla języka powoduje, że jego koniec nawykowo wsuwa się pomiędzy zęby.
8. Obniżone napięcie mięśniowe (wiotkość mięśni twarzy) – wysuwanie języka z jamy ustnej.
9. Nieprawidłowy wzorzec artykulacji – rodzice, opiekunowie realizują głoski miedzyzębowo.

Przedstawiony powyżej przypadek Adasia to typowy i reprezentatywny przykład ciężkiego zaburzenia rozwoju mowy jakim jest sygmatyzm interdentalny, czyli wymowa międzyzębowa.

Autorzy opracowań akcentują zwykle złożoność wady i interdyscyplinarność problemu. D. Pluta – Wojciechowska wskazuje na fakt, iż oprócz cech nienormatywnych, które można zmienić za pomocą metod terapii logopedycznej i które pozostają w gestii logopedy, należy wyróżnić takie cechy nienormatywne, których likwidacja wymaga na początku zastosowania innych niż terapia logopedyczna metod postępowania (np. operacji chirurgicznej lub laryngologicznej, leczenia ortodontycznego), a zatem nie można ich zmienić za pomocą terapii logopedycznej w istniejących warunkach strukturalnych[2]. Dlatego z całym naciskiem należy podkreślić znaczenie znalezienia pierwotnej przyczyny wady i konieczność jej usunięcia (jeśli to możliwe).

Należy też z całym naciskiem podkreślić, że wada nie ma tendencji do samoistnego ustępowania. Przeciwnie – następuje utrwalanie nieprawidłowego wzorca wymowy, dlatego późna diagnoza i wdrożenie terapii utrudnia osiągnięcie sukcesu.[3]

[1] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.): Logopedia – pytania i odpowiedzi Uniwersytet Opolski 1999

[2] D. Pluta-Wojciechowska: Opis zaburzeń mowy jako pierwszy etap postępowania logopedycznego. Logopedia Silesiana 1 (2012)

[3] E. Stecko, M. Hortis-Dzierzbicka: Seplenienie międzyzębowe – norma wiekowa czy patologia? Nowa Pediatria 1, 2000